De voormalige stadsbibliotheek in de Moensstraat zal omgevormd worden tot een duurzaam woonproject. Daarvoor stapte Stad Mechelen in een samenwerking met de Gentse projectontwikkelaar CAAAP voor een verkoop van vastgoed onder (circulaire) voorwaarden.
De herontwikkeling toont het engagement van de stad binnen de Green Deal Circulair Bouwen van Vlaanderen Circulair. Het project, dat binnenkort van start gaat en in 2024 klaar moet zijn, omvat 16 appartementen en 6 woningen en werd ontworpen door het Brusselse architectenkantoor BOB361. Met dit project leggen Stad Mechelen en haar partners de lat voor circulair bouwen opnieuw zeer hoog. Zo is er aandacht voor veranderingsgericht bouwen en wordt er gestreefd naar een hergebruik van maar liefst 75% van het aanwezige materiaal, benadrukken Koen Moesen (BOB361) en Yana De Meuter (CAAAP).
De wegen van architectenkantoor BOB361 en projectontwikkelaar CAAAP kruisten elkaar al verschillende keren. Beide ondernemingen ontwikkelden doorheen de jaren dan ook een sterke visie en expertise rond circulair bouwen en wonen.
Volgens ingenieur-architect en Mechelaar Koen Moesen, besteedt BOB361 veel aandacht aan hergebruik. Zowel in publieke gebouwen als in sociale woningbouw en private ontwikkelingen onderzoekt hij met zijn collega’s hoe gebouwen en materialen toekomstgericht hergebruikt kunnen worden.
Bij CAAAP geeft Yana De Meuter vorm aan een krachtige visie en ambitie rond circulair en duurzaam bouwen. Als projectontwikkelaar stelt zij een team samen dat volledig afgestemd is op die ambities. Dat is nodig want in circulaire projecten moet elke betrokken onderneming anders werken.
Hergebruik, vandaag en in de toekomst
“Bestaande structuren opnieuw gebruiken en toekomstig hergebruik faciliteren, levert een maximale winst op.” (Koen Moesen)
Hergebruik staat centraal in de ontwikkeling van de oude stadsbibliotheek. Maar wat houdt dit in en waarom is het zo belangrijk?
Koen Moesen: “Met hergebruik verwijzen we naar twee zaken. Enerzijds naar het hergebruik van aanwezige gebouwen in hun huidige vorm, anderzijds naar het hergebruiken van bepaalde structuren.
In die gebouwen en structuren zitten immers ontgonnen materialen en een massa waarin CO2 opgeslagen is. Als we die niet slopen, maar opnieuw gebruiken, maken we meteen een grote ecologische winst. Een nieuw, circulair gebouw neerzetten is goed, maar we weten vandaag niet of dat binnen 50 jaar opnieuw gebruikt zal worden. Daarom is het interessanter om nu te hergebruiken en dit hergebruik ook mogelijk te maken naar de toekomst toe.
75% hergebruik in een veranderingsgericht ontwerp
Hoe brengen jullie dat principe op de site van de oude stadsbibliotheek in de praktijk?
Koen Moesen: “Hier streven we naar 75% hergebruik. De site bestaat uit een aaneenschakeling van gebouwen uit verschillende periodes. We hebben voor elk van die delen bekeken wat en hoeveel we kunnen hergebruiken.
Concreet betekent dit dat we de portierswoning volledig behouden en ook bijna de volledige betonnen skeletstructuur van de aangrenzende vleugel in de Ziekeliedenstraat en andere delen. Niet alleen laat die structuur hergebruik toe; we kunnen hem ook aanpassen om toekomstig hergebruik te faciliteren. Ook in de nieuwbouw passen we dit principe toe. Tenslotte is er ook in de kelder een enorm volume aan beton aanwezig dat we volledig behouden.”
“De noden van bewoners en gebruikers wijzigen door de jaren heen, daar moet je op anticiperen met een veranderingsgericht ontwerp.” (Yana De Meuter)
Naast het behouden van bestaande structuren speelt ook het faciliteren van toekomstig hergebruik, of veranderingsgericht bouwen een belangrijke rol. Kan je dat even toelichten?
Yana De Meuter: “In een circulair project moet je ver in de toekomst durven kijken, verder dan de geplande levensduur van het nieuwe gebouw. Vandaag worden kantoren op grote schaalomgevormd tot woonprojecten, binnen 75 jaar kan dat opnieuw anders zijn. De noden van bewoners en gebruikers veranderen door de jaren heen, dus moet je veranderingsgericht ontwerpen.”
Koen Moesen: “De herontwikkeling van de bibliotheek ontwierpen we op een manier die veranderingen mogelijk maakt. We kiezen ervoor om de bestaande structuren te combineren met lichte binnenwanden in plaats van gemetselde muren. Zo maken we verschillende, toekomstige planindelingen en functieveranderingen mogelijk.
Ook in de gevel passen we dit principe toe. Het betonnen rooster vullen we nu in met metselwerk uit recuperatiestenen en ramen. In de toekomst kan dat gemakkelijk veranderen. De kalkmortel die we gebruiken is hier uitermate voor geschikt.”
Uitdagingen voor circulaire wonen
“Het spanningsveld tussen duurzaam en betaalbaar wonen is vandaag nog te groot.” (Koen Moesen)
Circulair bouwen wint overal aan belang. Toch hebben we nog een lange weg te gaan voor we de shift helemaal kunnen maken. Waar liggen volgens jullie de grootste uitdagingen om dit te realiseren?
Yana De Meuter: “Het succes van dit project in Mechelen legt meteen ook enkele pijnpunten bloot van circulair bouwen in het algemeen. Het initiatief kwam in dit geval van de Stad. Dat heeft een positieve impact op verschillende factoren. De vergunningsprocedure is daar één van. Dat is vaak een grote bottleneck.
Lokale overheden hebben een belangrijke rol te spelen. Ze moeten die ambitie uitdragen, draagvlak creëren en er mee voor zorgen dat circulaire modellen rendabel kunnen zijn. Nu is klassiek bouwen vaak nog goedkoper dan circulair bouwen, dat is vanzelfsprekend een tweede uitdaging.
Koen Moesen: “Inderdaad, vandaag is het spanningsveld tussen betaalbaar en duurzaam wonen nog té groot. In tijden van grondstoffenschaarste en stijgende prijzen kan circulair bouwen daar een oplossing voor bieden. Maar dat gebeurt niet van vandaag op morgen. Circulair bouwen financieel aantrekkelijk maken en duurzaam wonen betaalbaar, blijft dus een grote uitdaging voor de toekomst.”
En dankzij BOB361 en CAAAP staan we weer een stap dichter bij een circulair Mechelen.
Zit je zelf met vragen? Ben je op zoek naar informatie of inspiratie? Of ambieer je ook je eerste circulaire stappen te zetten? Laat het ons weten via circulaireeconomie@mechelen.be.
