Koen Van Pottelbergh (58) ziet het leven door een circulaire bril. De optometrist van ‘Den Brillenman’ in de Befferstraat is de man achter Refaced. In samenwerking met Ecoso vzw en Yuma Labs verzamelt en recycleert hij gebruikte brillen. Om ze nadien voor een betaalbare prijs te koop aan te bieden.
“Iedereen verdient een mooie en passende bril.”
Hij heet Koen Van Pottelbergh, maar iedereen kent hem als ‘Den Brillenman’. Zo heet ook zijn optiekwinkel in de Befferstraat. Je kan er brillen kopen, advies inwinnen én gebruikte brillen binnenbrengen. Want daar weet Koen wel weg mee. "Mijn project Refaced is erop gericht om tweedehandsbrillen een nieuw leven te geven. Want je zou ervan versteld staan hoeveel brillen er jaarlijks worden weggegooid. Enerzijds door overconsumptie van de klant, anderzijds door onkunde binnen de sector. Een bril met slecht afgestelde glazen belandt immers snel in de vuilnisbak."
De grote brillen-afvalberg zette Koen aan het denken. "Onder invloed van Jan Merckx, een goeie vriend van mij en pionier op vlak van circulariteit, ben ik gaan brainstormen over wat ik op circulair vlak zou kunnen betekenen in de wereld van de brillen. Zo is het idee ontstaan om afgedankte brillen te gaan hergebruiken.”
Koen wist dat hij het groter moest zien dan louter het inzamelen van brillen. “Tijdens een werkreis naar Rwanda had ik opgemerkt hoe daar dozen stonden vol met tweedehandsbrillen, allemaal opgestuurd vanuit Frankrijk. Deden ze daar iets mee? Nee. En dat is ook logisch. Het is een onmogelijke puzzel om een match te vinden voor al die unieke brillen. Zelfs wanneer je een bril vindt waarvan de glazen perfect zijn voor een bepaald persoon, dan is het montuur misschien niet passend. Daarom besloot ik bij Refaced om de twee belangrijkste onderdelen van de bril – het montuur en de glazen - uit elkaar te halen. Dat zijn tenslotte twee aparte producten.”
Circulair mét oog voor sociale tewerkstelling
De eerste stap in het circulaire model van Refaced is het inzamelen van tweedehandsbrillen. "In mijn winkel staat een grote doos waarin mensen gebruikte brillen kunnen droppen", zegt Koen. "En sinds kort kan je er ook mee terecht bij de Cirkel-tweedehandswinkels van Ecoso vzw. Zij openden vorige week hun gloednieuwe brillenatelier."
De tweedehandsbrillen die binnenkomen, worden verwerkt bij Den Brillenman zelf of in het atelier van Ecoso. "In mijn eigen atelier zijn door middel van enclavewerking mensen tewerkgesteld die een afstand hebben tot de arbeidsmarkt. Omdat ze uit een burn-out komen bijvoorbeeld of omdat ze een beperking hebben. Al houd ik niet van het woord beperking. Bruce bijvoorbeeld kan zich uren vermaken met het uit elkaar halen van de brillen. Ik moet hem soms van zijn werktafel sleuren. (glimlacht) Terwijl ik van hetzelfde werk na een uur zenuwachtig word. Heeft Bruce dan een beperking? In mijn ogen is dat eerder een kwaliteit.”
Nadat ze uit elkaar zijn gehaald, worden alle brillen die nog in goeie staat zijn opgepoetst en opnieuw gemonteerd. "Zijn er onderdelen versleten, zoals plastic oorstukjes of schroefjes, dan vervangen we die", zegt Koen. "Daarna zijn de monturen klaar voor verkoop."
Voor die verkoop werkt Koen ook samen met Ecoso. “In enkele Cirkel-tweedehandswinkels zijn er sinds kort ‘shop-in-shops’ waar je Refaced-monturen kan uitkiezen. Eens je je favoriete montuur hebt gekozen, plaatsen wij er betaalbare nieuwe glazen in. Weet je zelf welke sterkte van glazen je nodig hebt, dan kan je dat meteen doorgeven in de winkel. Weet je het niet, dan kom je eerst bij mij langs voor een oogtest. De bril wordt dus op maat gemaakt en zal in totaal 60 euro kosten: 20 euro voor het montuur en 40 euro voor de glazen. De klant zal daarvan, afhankelijk van de mutualiteit waarbij hij is aangesloten, tot 40 euro kunnen terugkrijgen.”
Maximaal recycleren samen met Yuma Labs
Maar wat met brillen die kapot zijn? "Die mag je ook binnenbrengen", benadrukt Koen. "We zitten echt niet alleen te wachten op prachtexemplaren. Brillen die in slechte staat zijn, halen we helemaal uit elkaar. De metalen stukje zoals schroefjes proberen we zo veel mogelijk te hergebruiken. En de monturen sturen we op naar Yuma Labs, het circulaire brillenlabel van Antwerpenaar Sebastiaan de Neuborg. Zij zijn gespecialiseerd in de recyclage van onder meer acetaat, een materiaal dat vaak gebruikt wordt in monturen. Ze smelten het acetaat tot grote paletten waaruit vervolgens nieuwe monturen kunnen worden gesneden."
Bijna alles aan het montuur van een bril kan worden hergebruikt of gerecycleerd. Alleen brilglazen zijn een ander paar mouwen. “Brilglazen - die trouwens niet uit glas, maar uit een soort plastic bestaan - recycleren is voorlopig nog niet mogelijk", zegt Koen. "Dat ligt onder meer aan de coatinglaag die errond zit om ze op sterkte te brengen. Bij Thomas More en de universiteit van Brussel loopt momenteel een onderzoek naar de recyclagemogelijkheden van brilglazen. Voorlopig zitten we daar nog in de researchfase. Maar goed, alles begint met een droom. Ik ben er zeker van dat er ook voor glazen een circulaire oplossing uit de bus zal komen. Als we maar blijven zoeken. Of zoals Nelson Mandela het zei: 'a winner is a dreamer who never gave up.'"
Een betaalbare bril voor iedereen
Voor Koen is Refaced het eerste circulaire project waar hij zijn schouders onder zet, maar lang niet het eerste op sociaal vlak. “Jaren geleden zette ik 'Eyes for World' op poten, waarmee we wereldwijd als zo’n 350.000 mensen van een zelfcorrigerende bril hebben voorzien. En in België is er 'Eyes for Belgium', in samenwerking met onder meer de Sociale Huizen van Rivierenland, waarbij we lokale mensen die het moeilijk hebben aan een betaalbare bril helpen. Zo doe ik gratis oogmetingen tijdens zitdagen in het Sociaal Huis van Mechelen.”
Het is Koen duidelijk om veel meer te doen dan louter brillen verkopen. “Er is een tijd geweest waarin ik een echte commerciële ondernemer was. Maar een zwaar auto-ongeval in 1999 heeft daar verandering in gebracht. Ik lag een maand in coma, moest een halfjaar revalideren, maar ik ben er toch goed doorgekomen. Het is vanuit een nederigheid en een dankbaarheid voor die tweede kans dat ik meer wil betekenen voor de mensen om me heen. Ik wil meer doen dan verkopen. Want iedereen verdient een mooie bril, of je nu een burgemeester of een dakloze bent.”
En dankzij ReFaCeD staan we weer een stap dichter bij een circulair Mechelen. Meer info over ReFaCeD vind je op www.denbrillenman.be.
Zit je zelf met vragen? Ben je op zoek naar informatie of inspiratie? Of ambieer je ook je eerste circulaire stappen te zetten? Laat het ons weten via circulaireeconomie@mechelen.be.
