Het onderwijs in Battel ontstond in 1864 kort na de komst van vier zusters Annonciaden van het klooster van Ranst. Zij werden de eerste bewoners van het ‘Gesticht van Bethanië’, dat dankzij de inspanningen van vicaris-generaal Van Hemel en kanunnik Leemans in 1863-1864 werd gebouwd in de Wolverbosstraat. De gebouwen omvatten een klein klooster, een pastorie en een meisjesschool. Tijdens de beginjaren van de school waren er drie meisjesklassen. De leerplicht bestond nog niet. Die is er pas gekomen in 1914. En de leerlingen kwamen onregelmatig de lessen bijwonen. De oogst binnenhalen had toen nog absolute voorrang.
Vanaf het begin van de 20ste eeuw werd het klooster bewoond door de zusters Annonciaden van Huldenberg, die ook leerkracht waren. Door de toename van het aantal leerlingen was een schooluitbreiding aan de orde en na WOI begon de school pas goed uit te breiden. Zo werden er in 1926 nog drie klaslokalen bijgebouwd en nog eens zes in 1937. Aan de vooravond van WOII waren er meer dan 200 leerlingen ingeschreven die allemaal in uniform naar school kwamen.
De inrichting van de klaslokalen was erg primitief. De leerlingen zaten op houten banken met openklappend schrijfblad en de onvermijdelijke ingebouwde inktpot. De klas werd verwarmd met een kolenkachel die elke morgen voor aanvang van de lessen werd aangestoken.
In die periode waren de kloosterzusters nog altijd de belangrijkste onderwijskrachten. Maar door de toename van het aantal leerlingen hadden ze versterking nodig. Zo deden de juffrouwen, die verplicht ongehuwde dames moesten zijn, hun intrede.
Over de eerste jongensschool in Battel is er meer onduidelijkheid. Het moet rond 1867 ontstaan zijn in villa Ravestyn, een gebouw dat jaren later verkocht werd aan Eduard Empain die het verbouwde tot kasteel. De eerste ‘meester’ zou koster-landmeter Vandenheuvel geweest zijn. Die alleen maar aan betalende leerlingen les gaf, omdat alles gebeurde zonder subsidiering. Erkenning en ook subsidiering kwam er in 1889. Daarna kwam meester Dockx, die na zijn pensionering in 1916 vervangen werd door meester Persoons. Die al een jaar later overleed. Tussen de twee wereldoorlogen kwam er een tweede klas bij, onder de hoede van meester Laurent. Er was ook een meester Torfs die naast lesgeven aan het 3de, 4de en 5de leerjaar ook zeer begaan was met de voetbalploeg van de jongensschool. Meester Neveux nam de leerlingen van het 6de, 7de en 8ste leerjaar voor zijn rekening. Dinsdag was toen de beste schooldag omdat er in de voormiddag zwemmen op het programma stond. Dan trok meester Neveux met zijn leerlingen te voet langs de Dijle naar het zwembad op het Rode Kruisplein in Mechelen. Maar het aantal leerlingen zou niettegenstaande alle inspanningen toch dramatisch slinken en tijdens het schooljaar 1952-1953 moest de school de deuren sluiten.
Het was onder impuls van Victor Vancoille dat er in het schooljaar 1953-1954 een heropstart volgde in een nieuwe school in de Bergestraat (nu Battelse Bergen) met 41 leerlingen in twee klassen. Het schooljaar 1954-1955 kreeg nog meer leerlingen omdat de jongens van het 1ste studiejaar uit de meisjesschool werden overgeplaatst naar de jongensschool. Dat resulteerde in 77 leerlingen in drie klassen. Meester Vancoille was verantwoordelijk voor de 3de graad (5de en 6de). Meester Meysmans voor de 2de graad (3de en 4de). Meester Van den Bergh nam de leerlingen van de 1ste graad (1ste en 2de) onder zijn hoede. Telkens twee studiejaren per klaslokaal. En het ging de jongensschool voor de wind. Want ook tijdens de volgende schooljaren steeg het leerlingenaantal tot ongeveer honderd.
Maar stilaan groeide het besef dat één gemengde school voor Battel veel meer mogelijkheden zou bieden. Op 1 september 1976 kwam er een fusie. De jongensschool in de Bergestraat werd gesloten en vanaf dan was er in Battel nog maar één vrije school: de Vrije Gemengde Basisschool in de Wolverbosstraat. Meisjes en jongens zaten in één en dezelfde klas. En kregen niet alleen meer les van een zuster, maar ook van meesters en ongehuwde dames, de juffrouwen. In 1993 na bijna 130 jaar, verlieten de laatste twee zusters het klooster. In 2002 wijzigde de school haar naam in ‘Vrije Basisschool De Ark’. Er werden klassen bijgemaakt, er kwam een polyvalente zaal, de speelplaats kreeg een make-over en het aantal leerkrachten werd uitgebreid. In 2014 vierde VBS De Ark haar 150ste verjaardag.
Na de bouw door stad Mechelen van een eerste woonwijk langs de Hogeweg in 1951 werd er door de bewoners van die nieuwe wijk aangedrongen op de bouw van een school. Zo kreeg Battel ook een Stedelijke Basisschool in de Hoge Blokstraat. Het onderwijs beperkte zich tot een kleuterafdeling en later ook een 1ste graad.
Door de hertekening van de wijkgrenzen in 2018 valt nu ook Basisschool De Spreeuwen in de Boetestraat langs de Battelsesteenweg binnen de Battelse grenzen. Deze in 1931 opgerichte stedelijke basisschool was de eerste gemengde school van Mechelen en zal altijd bekend blijven voor zijn meerdaagse trektochten die al vanaf 1947 werden georganiseerd. In 2002 werd Basisschool De Spreeuwen opgenomen in het Gemeenschapsonderwijs en werd ze een zogenaamde ‘GO-school’ waarmee er na meer dan 150 jaar definitief een einde kwam aan Stedelijk Onderwijs in Mechelen.
