In 2023 lanceerde de minister van Cultuur een eenmalige oproep voor "kunstenaars, organisaties en erfgenamen voor pilootprojecten rond de nalatenschappen van hedendaagse kunstenaars betrokken bij het kunstgebeuren in de Vlaamse Gemeenschap." Er werd 340.000 euro voorzien om verschillende projecten te ondersteunen. Het doel: de bijzondere zaken dat kunstenaar en kunstenorganisaties nalaten (archieven, collecties of praktijken) de juiste aandacht en begeleiding te geven.
Op 15 juli werd het nalatenschapsproject van Circus Ronaldo als één van de twaalf pilootprojecten gekozen die een subsidie krijgen. In totaal werd bijna 520.000 euro uitgedeeld door de minister, 55.000 daarvan zijn bestemd voor Circus Ronaldo.
Het pilootproject
Circus Ronaldo diende samen met Circuscentrum en Erfgoedcel Mechelen een projectaanvraag in voor de discipline podiumkunsten. Circus Ronaldo is een gerenommeerd gezelschap op het snijvlak van circus en theater, met een geschiedenis die 7 generaties teruggaat. Met hoogstaande circustechnieken, sterke theatertaal en humorvolle karakters maakt Circus Ronaldo voorstellingen voor een breed publiek. Met deze subsidie leggen ze een archief aan zodat het erfgoed van Circus Ronaldo bewaard kan worden voor de toekomst.
Aan erfgoed geen gebrek! Circus Ronaldo beschikt over een zeer uitgebreide nalatenschap: een documentair archief (foto’s, krantenknipsels, theatertickets, dagboeken...), zeer diverse objecten (Props, decors, theaterdoeken die teruggaan tot het begin van de 20e eeuw, woonwagens, een collectie boeken over circusgeschiedenis...), een uitgebreid digitaal archief (foto’s en audiovisueel materiaal met captaties, interviews, reportages). Ook immaterieel erfgoed kan niet ontbreken in dit plaatje: de verschillende vaardigheden en ambachten die door generaties worden doorgegeven.
De nalatenschap is een inspirerende case voor het brede (circus)kunstenveld en een breder publiek. Al 7 generaties brengt CR als reizend gezelschap toeschouwers in vervoering. De nalatenschap getuigt van de geschiedenis van het Vlaamse reizende theater en circus, tot in de 19e eeuw. Circuserfgoed spreekt tot de verbeelding van een breed publiek, wat zich toont in de interesse van musea en privéverzamelaars. Daarom werd ook het potentieel gezien voor dit pilootproject rond de valorisatie van de nalatenschap van Circus Ronaldo. Er wordt ingezet op drie dimensies: hergebruik binnen het gezelschap, hergebruik binnen het bredere circuslandschap en het mobiliseren van een breder publiek hierover.
Vrijwilligers van de erfgoedcel gaan aan de slag
Na de toekenning van de subsidie gingen we meteen aan de slag. Erfgoedcel Mechelen bracht het Circuscentrum en Circus Ronaldo in contact met Stadsarchief Mechelen. Met alle betrokken partijen werd er tijdens een plaatsbezoek grondig gekeken naar de collectie van Circus Ronaldo. Over hoeveel stukken gaat het nu eigenlijk? In welke staat bevinden de verschillende stukken zich? Iedere partij kijkt met een andere bril naar deze collectie en zorgt er met zijn expertise voor dat we een goede start kunnen maken.
Naast de eerste adviezen van deze verschillende experten rond bewaring en het aanbrengen van categorieën binnen de collectie, werd ook jarenlange ervaring, die de vrijwilligers van de erfgoedcel opdeden in eerdere trajecten, in rekening genomen. De nuttige feedback en methodiek van de vrijwilligers rond inventarisatie wordt meteen meegenomen in het plan van aanpak.
Vanaf september bieden 11 vrijwilligers nu wekelijks ondersteuning aan Circus Ronaldo bij de eerste, noodzakelijke voorbereidingen voordat de echte inventarisatie van start kan gaan. Die ondersteuning bestaat uit een eerste triage (net zoals bij gewonden wordt er hier ook gekeken: wat zijn de meest dringende zaken, wat kan nog even wachten) van een eerste categorie: het papieren archief en de documentatie in de nalatenschap.
Samen sterk
Naast de trekkers van het project: Circus Ronaldo, Circuscentrum en Erfgoedcel Mechelen zijn er ook nog heel wat andere partijen betrokken. Onder het motto 'samen sterk' draagt iedere partner zijn steentje bij om dit project tot een goed einde te brengen. De ondersteunende partners engageren zich telkens voor een specifiek onderdeel van het project dat aansluit bij hun expertise:
- Cultuurcentrum Mechelen zet zich als partner in voor de publieksverbreding van het project. Dat wil zeggen dat ze haar schouders zet onder de verdere bekendmaking van Circus Ronaldo en dan vooral het lopende project.
- Circusatelier Circolito engageert zich om de traditie van Circus Ronaldo mee uit te dragen bij haar leerlingen/deelnemers. Op die manier ondersteunt ze zowel de ontsluiting van het circusarchief als de actieve overdracht van de kennis van de Ronaldo’s.
- Cemper draagt haar steentje met adviezen over digitaliseren, archief en borgingspraktijken van immaterieel cultureel erfgoed.
