Wat is cultureel erfgoed?

Erfgoed is veelzijdig. Het is een breed begrip dat verwijst naar alles wat van eerdere generaties is overgeleverd en wat we willen doorgeven aan toekomstige generaties omdat we er waarde aan hechten. Dit kan materiële zaken omvatten, zoals gebouwen, kunstvoorwerpen en monumenten, maar ook immateriële aspecten, zoals tradities, rituelen, verhalen, dialecten en vaardigheden.

Bij Erfgoedcel Mechelen focussen we ons op cultureel erfgoed. Onder deze koepel zit al het roerend (materieel) erfgoed en immaterieel erfgoed. Het gaat onder meer om kunstvoorwerpen en archeologische voorwerpen, maar ook om tradities, gebruiken, ambachten en vaardigheden.

Daarnaast onderscheiden we ook onroerend (materieel) erfgoed. Daarbij gaat het om monumenten en gebouwen die een culturele of historische waarde hebben, maar ook archeologische sites en historische landschappen vallen hieronder. Onroerend erfgoed valt niet binnen de werking van Erfgoedcel Mechelen. Voor vragen over historische (beschermde) gebouwen en monumenten kun je terecht bij onze collega's van Projecten & Monumenten.

Cultureel erfgoed

Wat is roerend erfgoed?

We spreken van roerend erfgoed als het gaat om dingen die 'verplaatsbaar' (in tegenstelling tot onroerend erfgoed) en 'tastbaar' zijn (in tegenstelling tot immaterieel erfgoed). Roerend erfgoed vind je op veel plekken terug. Het zijn objecten die worden bewaard in musea, archiefinstellingen, bibliotheken, documentatiecentra, kerken en kloosters, bij heemkundige kringen, erfgoedverenigingen, scholen en theaters … 

Het gaat bijvoorbeeld om:

• Museumcollecties: schilderijen, beeldhouwwerken...
• Religieus erfgoed: iconen, relikwieën, kerkelijk meubilair...
• Archiefcollecties: oorkonden, schepenregisters, foto's...
• Tastbare aspecten van ambachten of industrieën: gereedschappen, patronen en schema's (bv. kantklossen, weefkunst, houtbewerking)...
• Tastbare aspecten van cultuur: decors, attributen, kostuums, scripts...
• Levend erfgoed: oude dierenrassen

Ook digitaal erfgoed (bv. het beeldmateriaal op de Regionale Beeldbank) rekenen we hierbij. Het is dan misschien niet heel tastbaar, maar je kunt het wel makkelijk verplaatsen.

Verschillende collectiebeherende organisaties (musea, archiefinstellingen, erfgoedbibliotheken en andere cultureel-erfgoedinstellingen) zorgen voor dat erfgoed en houden het relevant en actueel. Daarnaast zijn er ook dienstverlenende organisaties, zoals Erfgoedcel Mechelen, die het behoud en de ontsluiting van dat erfgoed mee ondersteunen. Met de hulp van onze erfgoedvrijwilligers zetten we ieder jaar opnieuw onze schouders onder een aantal projecten.

Wat is immaterieel erfgoed?

Immaterieel erfgoed dat zijn levende tradities en praktijken die door gemeenschappen van vandaag worden beoefend en doorgegeven aan volgende generaties. Immaterieel erfgoed is zeer gevarieerd. Het kan gaan om ambachten en technieken, zoals het maken van traditionele kledij of meubels, maar ook om sociale praktijken, zoals feesten en rituelen. Immaterieel erfgoed vinden we in hoe we spelen en verhalen vertellen, en in artistieke uitingen zoals muziek en dans. Immaterieel erfgoed omvat dus alle niet-tastbare aspecten van ons cultureel erfgoed die een belangrijke rol spelen in de identiteit en het welzijn van een gemeenschap. Het zit in de hoofden en handen (en harten) van mensen.

Natuurlijk is immaterieel erfgoed vaak verbonden met erfgoed dat wel tastbaar is. Een meubelmaker maakt namelijk niets zonder gereedschap, een optocht gaat niet uit zonder praalwagens. Maar immaterieel erfgoed vraagt om een aparte aanpak. Je kan het niet zomaar in een vitrinekast zetten. Immaterieel erfgoed blijft enkel bestaan zolang mensen er belang aan hechten, het beoefenen en het doorgeven aan volgende generaties.

Praktijken die vroeger bestonden, maar nu niet meer beoefend worden, zijn dus geen immaterieel erfgoed. Ze behoren tot het domein van de geschiedenis. Ook mondelinge getuigenissen, zoals een interview over oorlogsherinneringen, zijn geen immaterieel erfgoed. Het zijn historische bronnen.

Om immaterieel erfgoed een duurzame toekomst te geven, is het van belang om ‘borgingsacties’ op touw te zetten. Daarbij wordt bewust actie ondernomen om ervoor te zorgen dat mensen het erfgoed leren kennen en kunnen blijven beoefenen. 

Welke cultureel-erfgoedorganisaties vind je in Mechelen?

In de Dijlestad zijn heel wat organisaties te vinden die zich inzetten voor het herkennen & verzamelen, behouden & borgen, presenteren & toeleiden, en onderzoeken van cultureel erfgoed. Ook het bevorderen van participatie bij cultureel erfgoed is een van de taken die staat beschreven in het Cultureelerfgoeddecreet van Vlaanderen.

Dienstverleners

Dit zijn organisaties die andere cultureel-erfgoedorganisaties, maar vooral gemeenschappen ondersteunt bij de verschillende noden die ze hebben. 

• Erfgoedcel Mechelen
• CEMPER (Centrum voor Muziek en Podiumerfgoed)

Collectiebeherende organisaties

Dit zijn musea, cultureel-archiefinstellingen en erfgoedbibliotheken die een eigen collectie hebben met cultureel-erfgoedobjecten. 

• Stadsarchief Mechelen
• Museum Hof van Busleyden
• Depot Rato
• Kazerne Dossin
• Aartsbisschoppelijk Archief Mechelen