De Nieuwe Melaan
De eerste stap om water terug zichtbaar te maken, was het openleggen van de Nieuwe Melaan. Deze vliet werd in 1913 gedempt en in 2007 opnieuw ingehuldigd als open vliet, gevuld met Dijlewater en regenwater. Het project kreeg Europese subsidies in het kader van ‘Water in Historic City Centers’ en werd bekroond. De openbare ruimte is opgedeeld in twee niveaus: de rijweg op het hoogste niveau en het voetgangersgebied een halve meter lager. Hierdoor werd de kademuur opnieuw zichtbaar en kan je verpozen op de verlaagde kaderand. De Nieuwe Melaan slingert rond het Conservatorium en de Kunstacademie, die voorheen een eerder troosteloze indruk gaven, maar zich nu spiegelen in het water en een frisse aanblik krijgen door de combinatie van oud en nieuw. Dit project zette de lijnen uit voor het vlietenproject: de materiaalsoorten, maatvoering, verlichting, het groen…
Afsplitsing Nieuwe Melaan in de Sint-Katelijnestraat
Onder de Sint-Katelijnestraat, ter hoogte van huisnummers 18 - 20, loopt een afsplitsing van de Nieuwe Melaan. Dat merk je aan de tegels die daar liggen met een afdruk van vallende druppels (cirkels rond elkaar). Aan de zijkant van de straat, tussen de gevels, is er ruimte om een klein stukje van de vliet open te leggen. Dat zal gebeuren in het voorjaar van 2025. Meer info.
Ondernemershuis Oh!
In 2012 kreeg het Ondernemershuis Oh!, gelegen in de buurt van het Klein Begijnhof, een nieuwe stadstuin. Het ommuurde binnengebied tussen Heembeemd en Klein Begijnhofbogaard ademt sindsdien volledig de sfeer van het begijnhof uit. De nieuwe doorgang aan de Klein Begijnhofbogaard trekt letterlijk het pittoreske van het Klein Begijnhof naar binnen. Door het semipublieke karakter kunnen zowel buurtbewoners als bezoekers van het Oh! genieten van dit groen rustpunt in het hart van de stad.
Clarenhof
Een vliet doorkruist het woon- en stadsvernieuwingsproject Clarenhof van de Huidevettersstraat naar de Leermarkt. Overdag kan je ook langs deze vliet wandelen, dankzij een doorsteek die er voor voetgangers voorzien is.
Haverwerf- Zoutwerf
De Haverwerf en de Zoutwerf maken deel uit van het totaalconcept rond de Dijle in de Mechelse binnenstad.
Het contact met en de beleving van het water in de binnenstad wordt versterkt met volgende inrichtingsprincipes:
- direct contact met het water door het drijvende Dijlepad;
- openheid van de aangrenzende openbare ruimte naar het water toe;
- uitwerken van de Binnendijle als groene slinger door de stad;
- eenheid door gebruik van dezelfde materialen en inrichtingsprincipes.
Dijlepad
Ooit was de Dijle de belangrijkste plaats van Mechelen, waar het bruiste van de economische activiteiten. De Dijle werd echter een vuile rivier en het goederenvervoer over water verdween geleidelijk uit de binnenstad. Een tiental jaren geleden herwon de Dijle opnieuw zijn aantrekkingskracht: het water is in belangrijke mate gezuiverd en wonen aan de Dijle zit opnieuw in de lift. Er werden nieuwe woningen aan de waterkant gebouwd en bestaande panden, zowel grote pakhuizen als kleine woningen, werden gerenoveerd.
Om de relatie met het water nog te versterken, werd het Dijlepad aangelegd. Dit wandelpad op of naast de Dijle vertrekt in de binnenstad aan de Kruidtuin en eindigt aan het Keerdok en het Rode Kruisplein. Wandelaars genieten op een rustige manier van de Dijle en de jachthaven; scholieren doorkruisen veilig de binnenstad. Het Dijlepad zorgt ook voor een verbinding met het buitengebied rond de Dijlevallei: zowel via de Zandpoortvest richting Muizen naar het Mechels Broek, als stroomafwaarts naar het Zennegat en het Blaasvelds Broek.
Dit project bewijst ten volle dat het terugbrengen van water in de stad zich niet beperkt tot de vlieten maar zich ook toespitst op de volledige omgeving rond de Dijle. Aan het startpunt van het Dijlepad werd ook de kade opgewaardeerd door de vernieuwing van het Lamotgebouw. Het historisch gebouw blijft herkenbaar, maar door de hedendaagse accenten beantwoordt het terug aan de huidige vereisten. De Lamotsite biedt nu onderdak aan een restaurant en een congres- en cultuurcentrum met ondergrondse parking, hotel, horeca, winkels en mooie appartementen.
Keldermansvest
Ook de Omleidingsdijle verdient de nodige aandacht. Bij de heraanleg van de Keldermansvest werd het wandelpad aan het water verbreed tot een echte promenade.
Kruidtuin
De Kruidtuin aan de Dijle werd met inspraak van de omwonenden heraangelegd met aandacht voor de relatie met het water. Er werd een ‘hangplek’ voorzien ter hoogte van de school Pitzemburg, waar jongeren op natuurlijk ingewerkte traptreden kunnen verpozen en relaxen.
Bewoners staan, samen met de stad, in voor het onderhoud van de tuin, volgens de principes van harmonisch park- en groenbeheer.
In deze Kruidtuin waren er enkele prachtige, maar verkommerde gebouwen: het Molenhuis en het Spuihuis. Samen zijn ze het overblijfsel van het watermolencomplex van zeven molens uit de vijftiende eeuw, dat ooit een belangrijke rol speelde in de welvaart van Mechelen. Het Molenhuis werd grondig gerestaureerd en herbergt een ViaVia Reiscafé. Het Spuihuis wordt nu vernieuwd. In de toekomst wil Mechelen hier nog een aanlegsteiger aanleggen, zodat toeristische boten niet alleen aan de Lamotsite, maar ook aan het Molenhuis kunnen aanmeren.
Openleggen vliet Botermarkt - Muntstraat
De Botermarkt is een bijzondere plek die een ontmoetingspunt vormt voor heel wat Mechelaars, zeker voor jongeren. Het plein vormt daarnaast het decor voor een deel van de wekelijkse markt.
Met de herinrichting kwam de Koolvliet terug in het straatbeeld. De nieuwe Botermarkt biedt ruimte aan diverse functies:
- De vliet is voorzien over de helft van het plein, met in het verlengde ervan speelwater in de vorm van een fontein. Hierdoor kunnen er ook markten en evenementen plaatsvinden;
- Een zo breed mogelijk profiel, van gevel tot gevel, met ruimte voor terrasjes en een vlotte doorgang van het plein;
- Meerstammige bomen zorgen voor een groene klemtoon. Bovendien bloeien ze tweemaal per jaar, wat groene variatie in de seizoenen geeft;
- Voor elk wat wils: jongeren behouden hun favoriete ontmoetingsplek, kinderen kunnen spelen in de fontein, volwassenen en ouderen kunnen een terrasje doen en genieten van het zicht op de vliet. Daarnaast zijn voldoende fietsenstallingen en zitmogelijkheden voorzien op het plein.
Openleggen Binnendijle ter hoogte van de Zandpoortvest
In het najaar van 2016 werd de Binnendijle ter hoogte van de Zandpoortvest opengelegd. Door de Binnendijle opnieuw open te leggen, wordt de rivier geherwaardeerd. Dit bood kansen voor de aanleg van een kwalitatief plein en voor de versterking van de ecologische corridorfunctie van de rivier.
De opdracht omvatte het volledige ontwerp voor de herinrichting van het openbaar domein: waterkering, afwatering, wegenis en verhardingen op het terrein, fietsroutes en -paden, verhardingen voor voetgangers, parkeerplaatsen, riolering en afwatering, studie van het meubilair en de beplanting met opmaak van een beplantingsplan en aanduiding van de plantensoorten en plantdichtheden, studie en ontwerp van de terreinverlichting, studie en ontwerp van de omheiningen en de toegangen tot het terrein enz. In 2018 was het plein helemaal klaar en is Mechelen een fantastische ontmoetingsplek rijker.
Dit project maakt deel uit van het Europese Water Resilient Cities-project, dat historische steden weerbaarder wil maken tegen de gevolgen van de klimaatveranderingen.
Lange Heergracht weer boven water
Het heropenleggen van de Lange Heergracht heeft ervoor gezorgd dat de Zelestraat visueel verbreed wordt. Het water reflecteert zonlicht en brengt licht en ruimte in de straat.
De leuningen en afdekplaten vinden we ook terug bij andere vlieten, zoals de Melaan. Deze eenheid in materialen zorgt ervoor dat de Zelestraat en zone naast de Gulden Ram opnieuw deel uitmaken van het stedelijk weefsel van de binnenstad.
Samen met het woonproject ‘Wonen aan de vliet – Sint-Katelijnestraat/Zelestraat’ versterkt het openleggen van de Lange Heergracht de herwaardering van de hele buurt.
Rik Wouterstuin
Op de hoek van de Befferstraat en Rik Woutersstraat werd in het voorjaar van 2016 een groene zone aangelegd, de Rik Wouterstuin genaamd. De tuin is 700m² groot en bevat een grasveld, spelelementen, zitbanken en fietsenstallingen. Er wordt verwezen naar kunstenaar – en oud buurtbewoner – Rik Wouters door middel van een muurschilderij van voormalig stadsartiest Gijs Vanhee en bronzen zelfportret.
Het opnieuw openleggen van de vlieten speelt hier ook een rol. De vliet die hier in het begin van de 20ste eeuw stroomde, werd opnieuw blootgelegd met een diepte van 60 centimeter en er zijn verhoogde zitranden.
Vliet Oude Melaan Zakstraat-Muntstraat
De vliet tussen de Zakstraat en de Muntstraat is de achtste vliet die terug zichtbaar is. Naast het vlietje loopt een voetgangerspad, zodat je tussen de stadswoningen door naar de Zak- of Muntstraat kan wandelen. In deze presentatie zie je hoe deze vliet ontworpen is.
Met de openlegging van deze vliet wordt er een groot stuk vliet met een oppervlakte van 600 m² toegevoegd aan de binnenstad.
De vlieft heeft meerdere functies:
- ze creëert een zachte blauwgroene voetgangersverbinding tussen de Zak- en Muntstraat;
- ze verbetert de levenskwaliteit in de binnenstad en biedt verkoeling tijdens hitte;
- ze vormt een extra buffer voor regenwater waarop stadswoningen hun regenwater kunnen aansluiten dat zo niet meer rechtstreeks in de riolering komt.
De vliet vormt op termijn ook de verbinding tussen de vliet in de Rik Wouterstuin (Oude Melaan) en de vliet in de Muntstraat (Koolvliet). Hiervoor moet een klein deeltje nog opengelegd worden.
In het najaar van 2018 werden bij opgravingen langs de Zakstraat resten gevonden van een oude kademuur. Van de kademuur werden 3D-opnames gemaakt. Het resultaat kan je bekijken in dit kort filmpje.
Dit project maakt deel uit van het Europese Water Resilient Cities-project, dat historische steden weerbaarder wil maken tegen de gevolgen van de klimaatveranderingen.
De Vlietenkelder
Op de IJzerenleen werd begin 13de eeuw een vlietje gegraven dat de Dijle verbond met de Koolvliet, van het Schepenhuis naar de Botermarkt. Vroeger was op deze plek de Vismarkt en werd het water gebruikt om de vis te kuisen, maar ook om resten in te dumpen. Het overwelven gebeurde in drie fases. Daardoor vind je in de Vlietenkelder, de ruimte onder de IJzerenleen, verschillende soorten steen, soorten metselwerk en soorten bogen.
Tijdens de Tweede Wereldoorlog werd de kelder ingericht als schuilkelder. Mechelen was immers het doelwit van heel wat militaire aanvallen. Niet alleen buurtbewoners, ook passanten maakten gebruik van de Vlietenkelder als schuilplaats tijdens een bombardement. Sinds kort is deze kelder met een rijke geschiedenis opnieuw toegankelijk voor bezoekers onder begeleiding van een stadsgids.
