Agrarisch ondernemen op het Hombeeks Plateau. Samen met verschillende partijen, op een duurzame en circulaire manier. En als het even kan, dan graag nog met een co-housingboerderij erbij. Dat is de droom waar onder meer Cisse Vleminckx en Greet Vos van vzw De Scherpen Horinck hard aan werken.
Cisse en Greet hebben een toekomstvisie voor het Hombeeks Plateau, een gebied van 2.000 hectare landbouwgrond rond Mechelen. “Weinig Mechelaars kennen het Hombeeks Plateau”, zegt Cisse. “Logisch, want het is alleen vanuit de lucht duidelijk te zien. Op de grond doorkruis je het langs wegen omgeven door lintbebouwing. Nochtans gaat het over een enorm gebied, ongeveer een derde van de totale oppervlakte van Mechelen. Wij geloven dat het Hombeeks Plateau enorm veel potentieel heeft voor Mechelen en haar dorpen, die steeds verder zullen verdichten.”
Aan de hand van drie projecten hopen Cisse en Greet het gebied te optimaliseren. “Concreet willen we in het gebied aan herstellende landbouw doen op basis van verschillende thema’s”, zegt Greet. “Een eerste thema is het herstellen van de biodiversiteit en de natuur. Concreet kan dat gaan over de aanleg van heggen en voedselbossen als corridor voor planten en dieren.”
“Een andere kant van dezelfde medaille is het bevorderen van circulariteit en klimaatneutraliteit”, klinkt het. “Daarbij is onze belangrijkste hefboom de bodem zelf. Die willen we actief gaan beheren als opslagplaats voor koolstof en als buffer voor water.”
Het derde thema is het uitwerken van een nieuw verdienmodel. “We willen economisch herstellend werken door een eerlijk inkomen te garanderen voor de agrarische ondernemers die met ons willen meewerken”, zegt Cisse. “Denk aan het ter beschikking stellen van gemeenschapsgrond en materiaal.”
Een vierde thema is het sociale herstel. “We willen de sociale verbinding tussen burgers en boeren herstellen. Door tewerkstelling mogelijk te maken voor mensen met een moeiiljke toegang tot de arbeidsmarkt, door activiteiten te organiseren om kinderen in contact te brengen met het leven op het land en door publieke toegangswegen te voorzien voor wandelaars en fietsers.”
Drie projecten
Om die transitie te kunnen realiseren, hebben Greet en Cisse drie projecten opgezet. “In elk project spelen stakelholders een sleutelrol”, zegt Greet. “We hopen dus veel mensen warm te maken voor onze ideeën.”
Het eerste project is een cohousingconcept met agrarische coworkingplace. “Dat is iets waar Cisse zich geen honderd, maar duizend procent voor inzet, net als Mario Van Camp en andere vrijwilligers die hierin ook al enkele jaren een heel belangrijke rol spelen”, zegt Greet. De cohousingboerderij zal worden gebouwd in Leest, op de plek waar Cisse vandaag woont en een hertenfarm runt. “In de jaren ’80 deed ik al eens een poging om een boerderij op te starten waar validen en andersvaliden naast elkaar konden werken”, zegt hij. “Toen was de tijd er nog niet rijp voor, ik vond geen partners en geen budget. Ondertussen zijn de tijden veranderd, staat een groter publiek ervoor open. Dus wagen we opnieuw een kans met dit agrarische cohousingproject.”
Het plan is om zeven woonunits te bouwen en zo een agrarische gemeenschap te vormen. “Voor vier daarvan hebben al geïnteresseerden ingetekend. Maar er zijn nog mensen welkom. Ons voornaamste doel is om er talenten en investeringen te delen, een lage leefkost te veroorzaken en circulaire stromen op te zetten tussen landbouwtakken onderling en met de voedselconsumpie. Kortom: een hernieuwd model van landbouwintegratie, korte keten, duurzaamheid.”
Het idee is geïnspireerd op een soortgelijk project in Duitsland. “Dottenfelderhof nabij Frankfurt is een dorp waar ruim honderd mensen samenwonen en al meer dan een halve eeuw samen aan landbouw doen”, zegt Greet. “Dat gaat over voedselproductie, maar evengoed over verbredende activiteiten zoals het verwerken van dat voedsel. Stel je voor dat het Hombeeks Plateau er over 20 jaar ook zo uitziet, hoe mooi zou dat zijn.”
Het tweede project is het Common Land Trust. “De realiteit is dat wie agrarisch wil ondernemen geweldig veel kapitaal nodig heeft”, zegt Cisse. “Niet alleen om machines aan te kopen, ook de grond zelf is heel duur in aankoop. Wil je dus als individu van nul beginnen, dan moet je eerst vele jaren buiten de landbouwsector gaan werken eer je genoeg geld gespaard hebt om zelf een stukje landbouwgrond te kunnen kopen. Net daarom willen we common land, of gemeenschapsgrond, creëren. De gronden zullen eigendom zijn van onze vennootschap en worden dan onder voorwaarden ter beschikking gesteld aan boeren die aan duurzame en inclusieve landbouwdoen. De aandeelhouders en boeren kunnen komen en gaan, maar de grond blijft wel in de vennootschap.”
Vandaag heeft vzw Scherpen Horinck 8 hectare van het Hombeeks Plateau in zijn bezit én 8 hectare in pacht. “Op korte termijn willen we alvast uitbreiden met nog eens 4 hectare, vandaar dus onze oproep naar mensen die willen instappen in ons project en de vennootschap mee willen trekken. De meeste landbouwgronden op het Hombeeks Plateau zijn nu van particuliere eigenaars. Indien er vrijkomen, wanneer een boer met pensioen gaat bijvoorbeeld, willen wij een bod kunnen doen.”
Behapbaar Mechelen
Aan toekomstvisie en werkijver ontbreekt het Cisse en Greet allerminst. “Onze projecten klinken heel ambitieus en dat zijn ze ook”, zegt Cisse. “Maar dat betekent ze niet dat ze onhaalbaar zijn. Qua dynamiek kan je wat wij willen verwezenlijken, vergelijken met hoe het Natuurpunt is vergaan. Die vereniging is ook ooit ontstaan vanuit een kleine groep idealisten die stukjes grond en bos opkochten om te voorkomen dat ze werden omgevormd tot woon- of industriegebied. Vandaag is Natuurpunt een vereniging met duizenden hectare natuur in beheer. Hetzelfde willen wij waarmaken voor de landbouwgrond van het Hombeeks Plateau.”
De samenwerking tussen alle bestaande en toekomstige stakeholders ten slotte zal tastbaar worden gemaakt met het derde project, een nieuw op te richten organisatie die de naam ‘Behapbaar Mechelen’ draagt. “Het doel is om het kader van de herstellende landbouw, zowel op ecologisch, sociaal als economische niveau, te vertalen naar concrete acties. Daarvoor loopt moment een aanvraag voor EU-subsidies”, zegt Greet. “Het was overigens omdat we hulp zochten bij het aanvragen van die subsidies dat we ons vorig jaar kandidaat stelden voor het Sluit De Cirkel-traject. Uiteindelijk is er véél meer uitgekomen. Dankzij de intensieve begeleiding, zijn onze toekomstdromen helderder geworden en hebben we ze kunnen vertalen naar drie concrete projecten. De volgende stap is proberen zoveel mogelijk mensen warm te maken om die projecten mee vorm te geven. De Mechelaars mogen dus zeker van zich laten horen.”
