Genieten van een wijntje en tegelijk een circulaire onderneming steunen, was het maar zo simpel. Wel, het is zo simpel! Dankzij Co-Cork, een project van vzw ConnAct en initiatief van Veerle De Wael en Inneke Vos. Zij maken circulaire producten van wijnkurken die anders in de vuilnisbak belanden. Meditatiekussen Co’zen - een kussen gevuld met gerecycleerde kurkkorrels - is hun eerste succesproduct. Maar er zijn nog ideeën. En de wijnkurken? Die worden per fietskoerier opgehaald bij Mechelse handelaars.
Het idee om kurk te gaan recycleren startte - hoe kan het ook anders - bij een wijntje. “Een vriendin die droomde van schoenen met een kurken zool, zette ons aan het denken. Zoveel wijnstoppen worden elke dag weggegooid, daar moest toch iets beters mee te doen zijn?”
Veerle en Inneke besloten om wijnkurken in te zamelen bij de Mechelse handelaars en ze te verwerken tot iets nieuws. Co-Cork was geboren. Het ophalen deden ze per fiets. “Toen wij in 2015 startten met ECOkoeriers, had nog niemand een fietskoerier in de stad zien rondrijden”, zegt Veerle. “Maar we geloofden in het idee en wilden het zo zichtbaar mogelijk maken voor een groot publiek.”
“Het was een tijd waarin circulair ondernemen nog bijna science fiction was”, zegt Inneke. “Toch vonden mensen ons initiatief meteen sympathiek. Het is laagdrempelig en heel visueel. Handelaars kunnen een lege vaas achter hun toog zetten met stickers op van Co-Cork en de ECOkoeriers. Als die vol is met wijnkurken, wordt ze opgehaald. Ondertussen zijn er ook inzamelpunten bijgekomen zoals Bio-Planet.”
Vandaag doen Veerle en Inneke de ophaling niet meer zelf, maar gebeurt dat door de ECOkoeriers. Zij zijn een onderdeel van ConnAct, de vzw die Veerle in 2012 oprichtte met als doel bedrijven, overheden en onderwijsinstellingen te verbinden tot duurzame samenwerkingen. De koeriers op de fiets worden uitgestuurd door WerKans, een ander onderdeel van ConnAct. “Ik begeleid bij WerKans personen met een afstand tot de arbeidsmarkt”, zegt Wendy Baeten. “Een deel van hen wordt ingezet als ECOkoerier voor het ophalen van de wijnkurken.”
“Wist je dat het 30 jaar duurt eer een kurkeik voor de eerste keer geoogst kan worden? En daarna is het telkens negen jaar wachten voor je hem opnieuw kan ontschorsen. Redenen genoeg dus om geen enkele wijnstop meer in de vuilnisbak te laten belanden.”
Die kurken wijnstoppen gaan vervolgens naar sociale werkplaats De Vlaspit in Scherpenheuvel om verwerkt te worden tot korrels of granulaat. “Het verwerken van kurk tot granulaat is de meest toegankelijke manier van kurk verwerken”, zegt Inneke. “De Vlaspit is gespecialiseerd in alles wat met gerecycleerde kurk te maken heeft. Zij produceren ook Recycork, een fantastisch isolatiemateriaal.”
Co’zen
Met het granulaat van de kurken stoppen worden meditatiekussens gemaakt. “Meditatiekussen Co’zen is ons eerste Co-Cork-product. Gemiddeld moeten er 245 kurken stoppen verwerkt worden tot korrels om het meditatiekussen te vullen.”
“De meeste meditatiekussens worden vandaag gevuld met boekweit, dat iets platter is dan kurk. Kurk heeft meer veerkracht, dat zorgt voor een aangenaam zitcomfort, je kan het een beetje vergelijken met het zitten op een zandstrand. Om klanten zelf de ideale densiteit van hun kussen te laten bepalen, krijgen ze bij hun aankoop extra vulling mee.”
De stof die gebruikt wordt voor de binnen- en buitenhoes van Co’zen zijn overschotten vanuit de mode-industrie. “Dat maakt de designs van de kussens uniek. Een kussen dat je vandaag bij ons kan kopen, zal er volgend jaar niet meer zijn.” Het assembleren van Co’zen gebeurt door het circulaire textiellab CILAB. “De binnenzak van het kussen heeft een ritssluiting waarin de korrels zitten. Daarrond zit nog een buitenhoes.”
Co’zen is het eerste product van Co-Cork, maar er borrelen nog ideeën. “Naast het oorspronkelijke idee van de schoenen met kurken zolen, hebben we ook al gebrainstormd over een ‘Kurk-droommachine’, zoals wij het noemen: een machine die kurkkorrels verwerkt tot een sleutelhanger of een onderlegger voor een wijnglas. Dat zijn zaken die nog altijd in ons achterhoofd zitten, maar niet evident zijn.”
Daar zit de natuurlijke samenstelling van kurk voor veel tussen. “Verse kurk, recht van de stam van de kurkeik, plakt van nature aan elkaar. Maar als die kurk eenmaal is verwerkt tot een product, verdwijnt die eigenschap. De kurk geeft zijn natuurlijke hars slechts éénmaal vrij. Om kurk te recycleren tot iets nieuws, moet je het dus opnieuw aan elkaar lijmen. De enige ecologische manier waarop dat kan is met hars van cashewnoten, maar dat is heel duur, zowel qua materiaal als qua productieproces. Voorlopig hebben we het verlijmen dan ook even losgelaten.”
Het granuleren daarentegen willen Veerle en Inneke wel graag in eigen handen nemen. “Voorlopig verzamelen we alle ingezamelde kurk in het magazijn van ConnAct in Mechelen. Regelmatig brengen we een lading naar De Vlaspit in Scherpenheuvel. Op zich is het natuurlijk jammer dat we telkens die verplaatsing moeten doen. Omdat we er alles aan doen om steeds meer te verduurzamen, bekijken we ook de mogelijkheid om zelf kurk te gaan granuleren. Daarvoor zoeken we nog partners. Voor het sorteren en granuleren van de kurk kunnen we dan de medewerkers van WerKans inzetten.”
Er is nog veel groeimarge in kurkrecyclage, zeggen Veerle en Inneke. “Niet alleen wat nieuwe toepassingen betreft, maar ook voor het granulaat. Denk bijvoorbeeld aan borstvoedingskussens die nu vaak opgevuld worden met isomo. Dat zou ook perfect met kurkkorrels kunnen.”
“Kurk is zo’n mooi en degelijk product”, benadrukken Veerle en Inneke. “We kennen allemaal de typische wijnstoppen, maar niemand staat stil bij het proces dat eraan voorafgaat. Wist je dat het 30 jaar duurt eer een kurkeik voor de eerste keer geoogst kan worden? En daarna is het telkens 9 jaar wachten voor je de stam opnieuw kan ontschorsen. Redenen genoeg dus om geen enkele wijnstop meer in de vuilnisbak te doen belanden. Laat dit dan ook een warme oproep zijn aan alle Mechelse handelaars en inwoners om zoveel mogelijk kurken wijnstoppen in te zamelen.”
