Architect Stefan De Lausney (A2D) zet in op circulair (ver)bouwen

Hoe maak je een gebouw klaar voor de toekomst?

Stefan: “Eerst maken we een inventaris op van wat aanwezig en waardevol is in het pand. Welke materialen zijn gebruikt? Hoe is het opgebouwd? Hoe kunnen we de eigenheid bewaren? Het is ook belangrijk om na te denken over hoe we de bestaande infrastructuur kunnen integreren in de verwachtingen van de gebruikers. Op basis daarvan trekken we conclusies.”

“Na de inventaris volgt een grondige voorstudie. We denken dan goed na over de structuur en de elementen van het gebouw. Er is niets zo zonde als wanneer elementen die we hadden kunnen hergebruiken, werden gesloopt. Die zijn dan niet meer te recupereren, en da’s natuurlijk een gemiste kans.”

“Nadat we planmatige beslissingen hebben genomen over de materialen, beginnen we de structuren van het gebouw te ontmantelen. De volgende stap is beslissen over welke materialen je kan toevoegen op een verantwoorde en circulaire manier. Daarna kijken we naar het duurzaamheidsgehalte: de verwarming en koeling van de woning.”

Hoe heb je dat toegepast in de woning in Heffen?

Stefan: “We startten samen met de bouwheer bij de inventaris. We kwamen al snel tot de conclusie dat de vloeren, de muren en de structuur heel mooi waren. Het is een typische, statische pastoriewoning, met een gang in het midden, en ruimtes links en rechts ervan. Die ruimtes zijn logisch opgebouwd. Gelukkig, want dat is zeker niet altijd het geval bij het herbestemmen van gebouwen. Het was duidelijk dat we ze konden laten herleven.”

“Bij de herbestemming van gebouwen moet je goed rekening houden met de gevolgen van elke beslissing. De vloer kon blijven, en daardoor ook de deuren en de deuromlijstingen. Maar vloerverwarming was geen optie meer. Het is niet altijd makkelijk om hedendaagse technieken in bepaalde bestaande structuren onder te brengen. Uiteindelijk hebben we wandverwarming geplaatst op houtwol en dat afgewerkt met leembepleistering, ook een natuurlijk product.”

“Jammer genoeg konden we niet alles behouden. Zo moesten de plafonds verdwijnen om ze goed te kunnen isoleren, hoewel die nog in goede staat waren. Vervolgens hebben we het huis in Heffen volledig ontmanteld, want het pleisterwerk viel niet te herstellen. Alle technieken gingen eruit. Verder hebben we de bakstenen hersteld om een authentieke omgeving te creëren.”

Welke duurzame materialen hebben jullie nog gebruikt?

Stefan: “We hebben gewerkt met schelpen als vloerisolatie. Dat is zo circulair als het maar kan zijn. Er is geen energie nodig voor de verwerking ervan en ze hebben een isolerende en vochtregulerende functie. Bovendien is de mooie authentieke gevel van grote waarde. We hebben de ramen vervangen en de binnenkant geïsoleerd met houtvezelplaat, wat eigenlijk houtafval is.”

Kan iedereen circulair renoveren?

Stefan: “Ja, de bal is nu wel aan het rollen gegaan, merk ik. Hou er wel rekening mee dat het zeker niet goedkoper is en iets meer analyse en voorbereiding vraagt. Op termijn verdien je die investeringen terug, maar het is belangrijk om een financieel plan op te maken, waarbij een realistische terugverdientijd van zo’n 8 jaar is opgenomen.”

“Elk project start met de ambitie om zo circulair mogelijk te bouwen, maar gaandeweg moeten er vaak budgettaire beslissingen genomen worden. Een oplossing daarvoor is in fases verbouwen. Daarbij maak je de nodige voorbereidingen, zodat je het later wél circulair kan doen. Bij het huis van Tine en Maarten was er bijvoorbeeld nog geen budget voor een warmtepomp. Daarom hebben we de gasketel behouden, maar het huis alvast klaargemaakt voor de plaatsing van een warmtepomp in de toekomst.”

Foto: © Alex Verhalle voor A2D

Tine en Maarten kozen bewust voor circulair

"We vertrokken vanuit een ecologisch standpunt. Wanneer je je daarin verdiept, komt het circulaire er automatisch bij."

Waarom kozen jullie voor een circulaire renovatie?

Maarten: “We vertrokken vanuit een ecologisch standpunt. Wanneer je je daarin verdiept, komt het circulaire er automatisch bij. We staan zo in het leven. Van onze kleren tot ons wc-papier en de keuken in ons restaurant Magma: we werken zoveel mogelijk met ecologische en uitgepuurde producten. Eens je zo leeft, kan je niet meer terug.” 

“We kochten het huis voor zijn karakter. Dat wilden we tijdens de renovatie accentueren. Daarom hebben we de ruimtes gelaten zoals ze waren. Je voelt nog altijd de ziel van het oude gebouw.”

We hebben de structuur van het pand behouden en zoveel mogelijk materialen van het originele huis hergebruikt. Waar dat niet mogelijk was, hebben we duurzame keuzes gemaakt.

Hoe vertaalden jullie dat in het bouwproject?

Tine: “We hebben de structuur van het pand behouden en zoveel mogelijk materialen van het originele huis hergebruikt. Waar dat niet mogelijk was, hebben we duurzame keuzes gemaakt. Bij elke materiaalkeuze hielden we rekening met de toekomst. Daarvoor zijn we in zee gegaan met een aannemer en architect die gespecialiseerd zijn in circulair bouwen en renoveren.”

Maarten: “Want verbouwen is niet noodzakelijk duurzaam. Zoals Stefan al zei, kozen we er bijvoorbeeld voor om met natuurlijke producten zoals schelpen te isoleren in plaats van met chemische schuimisolatie. Bovendien laat je zo met de jaren geen schadelijke materialen achter.” 

Wat waren de grootste drempels?

Tine: “Tijd en geld. Maar dat is bij iedere verbouwing zo. Het circulaire of ecologische heeft het proces niet moeilijker gemaakt.”

Maarten: “We schrokken inderdaad soms van het budget, maar op lange termijn vinden we het die prijs waard. We zouden het niet anders willen doen.”

Wat zijn volgens jullie de grootste voordelen aan dit huis?

Maarten: “De natuurlijke materialen creëren een goed ademend binnenklimaat. Dat maakt het hier heel aangenaam om te wonen. We kozen er ook voor om die materialen niet te bewerken: hout is bruin, leem is grijs. Dat voelt goed.”

Tine: “We zijn pietjes precies en zochten best lang naar die materialen. Ik ben fotograaf en Maarten is interieurvormgever van opleiding. Vorm, kleur en geur zitten dus in ons bloed. Soms hangt het imago van een ‘geitenwollensok’ rond ecologisch verbouwen, maar het kan ook helemaal anders. We hebben voldoende aanbod gevonden om ons goesting te kunnen doen. Je kan er dus alle kanten mee uit.”

“Het was niet evident, maar we hebben ook de pastorie hiernaast kunnen kopen en daar maken we ons nieuwe restaurant 'Meteor' van. We renoveren het volgens dezelfde principes. Nieuwsgierigen kunnen binnenkort een tafeltje boeken.”

© Alex Verhalle voor A2D

Tine, Maarten en Stefan, hebben jullie nog tips voor Mechelaars?

Tine: “Ga er gewoon voor en sluit geen compromissen! Hoe meer mensen circulair renoveren, hoe meer aanbod er komt en hoe laagdrempeliger het wordt.”

Stefan: “Omring jezelf door een goed team. Het is niet zo moeilijk, maar het vraagt een goede analyse en voorbereiding. Zorg ervoor dat de basis goed zit: je mag geen stappen terugzetten. Het moet vooruit gaan.”